Форум сайта «Глобус Беларуси»

[alexBel]

Даўно хацеў як-небудзь наведаць вёсачку Астроўна, што знаходзіцца недалёка ад Віцебска ў Бешанковіцкім раёне. Мястэчка невялікае і асабіста мяне вабіла тым, што менавіта дзесьці тут нарадзіўся вялікі палітычны і ваенны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага Леў Сапега.



Дзе-нідзе ў інтэрнэце я нават знаходзіў інфармацыю ( https://globustut.by/ostrovno_b/index.htm#manor_main ), што ў Астроўна захавалася ўязная алея ў тую самую сядзібу і частка сцяны дома Вялікага Гетмана і мне вельмі хацелася зірнуць хоць бы на гэтых нямых сведкаў той эпохі. Выдаўся зручны выпадак - па асабістай справе спатрэбілася з'ездзіць у Віцебск і некалькі гадзін я вырашыў вылучыць на гэтую мэту.
Па дарозе «бакавым ветрам» занесла ў вёску Арэхаўск Аршанскага раёна, дзе я сфатаграфаваў драўляную Траецкую царкву.



Храм не зусім звычайнай формы быў пабудаваны ў 1832-38 гг.



Пасля мы паехалі ў Віцебск і ўжо адтуль, я адлучыўся на пару гадзін у Астроўна.
Як толькі прыбыў на месца, спачатку адшукаў стары касцёл XVI стагоддзя, што быў узведзены, як лічыцца, па ўказанні караля Жыгімонта II Аўгуста ў гонар перамогі войскаў ВКЛ пад Оршай і Чашнікамі над арміяй Маскоўскай дзяржавы ў 1564 г.


Зыходзячы з датыроўкі, храм будаваўся ў гады жыцця Льва Сапегі і не выключана, што гетман мог наведаць яго.

Як мяркуецца, спярша касцёл быў пабудаваны ў гатычным стылі, але пазней, пасля разбурэнняў падчас войнаў, быў перабудаваны ў рэнесансным, што і цяпер у цэлым не цяжка разгледзець.



Забаўнай адметнасцю храма з'яўляецца першапачатковая арыентацыя апсідай на захад. У адрозненне ад праваслаўнай царквы, у каталіцтве не так строга пры пабудове касцёлаў прытрымліваліся напрамкі алтара на ўсход. Часцей за ўсё арыентацыя галоўнай восі была абумоўлена наяўнай горадабудаўнічай сітуацыяй і апсіда магла размяшчацца ў любым кірунку. Але тут, у сельскай мясцовасці, прастору хапала з лішкам і архітэктар мог размясціць храм як заўгодна, аднак, зыходзячы з нейкіх да гэтага часу не ясных матываў, ён быў пабудаваны апсідай на захад.


Былы галоўны ўваход.

У XVII стагоддзі пры храме заснавалі дамініканскі манастыр, а ў XVIII касцёл зведаў новую перабудову, пры якой здабыў некаторыя рысы класіцызму.



Пасля паўстання 1863-1864 гг. гэты касцёл, як і многія іншыя ў Беларусі, быў перададзены праваслаўным. Змена хрысціянскай плыні ў сценах храма прывяла да пераарыентацыі галоўнай восі: у апсідзе прасеклі новы ўваход, а стары заклалі. Паралельна будынак атрымаў некалькі элементаў рэтраспектыўна-рускага стылю.



У савецкі час царква паступова прыходзіла ў заняпад. Надзею на новае жыццё храм атрымаў у апошняе дзесяцігоддзе - яго пачаў паступова рамантаваць сваімі сіламі мясцовы настаяцель.



На мой погляд, гэты храм шмат у чым звязаны з цэрквамі ў Чарэе і Белай царквы - час пабудовы практычна супадае, размешчаны яны ў адным рэгіёне і таксама неяк звязаны з імем Льва Сапегі. Не можа не радаваць, што цяпер за будынкам ёсць нагляд.
Калі пагуляць па хмызняку на паўднёвы захад ад храма, то яшчэ можна натрапіць на руіны былой школы кан. XIX - пач. ХХ стст.



Пры поглядзе з гэтага боку, трохпавярховыя руіны выглядаюць нават некалькі унушальна, але калі абыйсці з другога - становіцца ясна, што хутчэй за ўсё, гэта апошнія гады іх існавання.



Натхнёны і ўпэўнены ва ўласных сілах я паспрабаваў адшукаць сляды сядзібы Сапегаў самастойна, але на меркаванай мясцовасці дрэвы апынуліся занадта маладымі, каб адносіць іх нават да XIX стагоддзя.
Так не хацелася, але ўсё-ткі прыйшлося прасіць дапамогі ў мясцовых.

Не ў крыўду будзе каму-небудзь сказана, але часцей за ўсё ў маіх падарожжах я заўважаў, што ў сельскай мясцовасці ў большасці выпадкаў жыхары вельмі насцярожана ставяцца да нетутэйшага чалавека з фотаапаратам, што распытвае пра старыя цэрквы, «панскія маёнткі», і іншыя старажытнасці, таму ў пачатку максімальна разлічваю на ўласныя сілы.

Праз два чалавекі ў мяне атрымалася адшукаць мясцовага настаўніка гісторыі, які быў яшчэ і добрым краязнаўцам. Ён распавёў мне, (я перадаю сутнасць размовы коратка) што раней ужо навукоўцы з Мінска займаліся пошукамі і нават дзе-нідзе праводзіліся раскопкі, але дакладна ўсталяваць месца, дзе знаходзілася сядзіба, не ўдалося. Нават дакладна невядома, ці была яна ў самым Астроўна або размяшчалася дзесьці непадалёк. А тое, пра што я знайшоў інфармацыю ў інтэрнэце - гэта сляды сядзібы расейскіх дваранаў, што знаходзілася ў паўднёва-заходняй частцы Астроўна - выказаў меркаванне ён. Толькі засталіся руіны не дома, а карчмы.
Я зноў вярнуўся туды і ў згаданым месцы ў зарасніку выявіў руіны паўпадвальнага памяшкання.



Калі абышоў вакол, знайшоў і іншыя ракурсы з аркамі і слядамі ад абрынутых скляпенняў на сценах.



На гэтым я скончыў свае пошукі і разгарнуўся назад у Віцебск.
Шкада, што на дадзены момант невядома канкрэтнае месца, дзе знаходзіўся дом Льва Сапегі, але ўжо будучы ў самым Астроўна я адчуваў прыліў натхнення ад таго, што пабываў тут. Пейзажы тут прыгожыя - мястэчка амаль цалкам акружае вялікае возера няправільнай формы, а берагі ўсюды мяняюць вышыню ад спадзістых да высокіх узгоркаў з узлескамі на вяршынях. Дзень быў гарачы і падыходы да вады былі запоўненыя адпачывальнікамі, але я як-то паленаваўся выкупацца і «пстрыкнуўшы» возера, накіраваўся назад.



https://ales-matsesha.livejournal.com/23498.html

[Валацуга]